Siirry sisältöön

Käyttäjän manipuliiruičendu

On otettu Wikipedii-späi

Socialine manipuliiruičendu libo käyttäjän manipuliiruičendu on muanitandan laji, toizin sanojen segavuksih suattamine muanivol libo viärin luottamustu käyttämizel. Sen tavoittehennu on vaikuttua žertvah da suattua händy luadiumah tegoloi, kuduat ei olla hänen hyövyn mugazii. Tämänmoizii tegoloi voijah olla ezimerkikse den’goin työndämine libo luottamuksellizien tiedoloin jiävimine (kui peittosanan libo kommerčiipeittožuon). Suaduloi tiedoloi voijah käyttiä toizes rikokses.

Rikolline suau heittäkseh luottamustu arvozen organizacien - kui valdivollizen viraston, bankan libo laitoksen tehniellizen kannatuksen – ezittäjäkse. Manipuliiruičendal voijah oppie suaja sego hengikohtallizii sego organizacieh (kui ruadopaikkah) koskijoi tiedoloi. Käyttäjän manipuliiruičendas žertvua käytetäh peittotiijon lähtönny.

Socialine manipuliiruičendu käyttäy hyväkse ristikanzallizii heikkovuksii kui ahnahuttu, kunnivonhimuo, empuatiedu, auttamizen himuo, luottavuttu, vastuolližuon tunduo da nenänsyvindiä. Se käyttäy psiholougiellizen manipuliiruičendan keinoloi. Ristikanzoin kiirehtändy da tiedämättömys azies parandetah rikollizen mahtot ozavuo manipuliiruičendas. Puaksuh sežo ristikanzat ei pietä arvokkahannu tädä tieduo, kudamua pahanluadii tahtou suaja. Rikolline voi painua libo pöllätellä žertvua luadiumah toivotettuloi tegoloi. Žertvua voijah sežo uskoitella, što eräs ainavoluaiduine tilandeh roih olemah käzispiästetty, gu häi ei auta. Käyttäjän manipuliiruičendas žertvua pakitah luadie abu libo mitah ruado. Pakičukset voijah koskiekseh peittosanoih, tiedoloin uvvistuksih sego laskun kiirehellizeh libo luottavuksellizeh maksamizeh.

Socialine meedii on manipuliiruičendan ylehizin tapahtumupaikku, ga se voi tapahtuo sežo telefonači, tekstuviestiči da persounuallizin yhtevyksin. Internetan käyttäjil ainos jiäy jälgii toimindaspäi sosializeh mediih, kui tiedoloi hengilön tavoittehes da kiinnostuksen objektas. Tädä kaikkie voidas käyttiä hyväkse. Tiijonkalastuksen (eng. phishing) viestii työtäh sežo massupoštačuksin, toivujen što kentah puututtas ridah.

Suojavumine toimindas

Parembi ellendämine toimindan luonnehes auttau suojavumah muanitandan oppimizes. Perusehoittamizet ollah moizii:

- Musta što palveluntariččijat ei pakita sähköpoštulinkkien kauti käyttäjännimii, peittosanoi libo luottamuksellizii tiedoloi.

- Rua muutokset ainos palvelun omil sivuloil luotettavan sydämeh kirjuttamizen jällel (toizin sanojen, kirjuta sydämeh käyttämäl kaksinazen tovestuksen). Älä rua sidä tekstuviestiči.

- Tarkista ebäiltävän kontaktan (viestin libo kirjazen) työndäjän da syväindön.

- Gu tuttavu kehottau vuottamattah den’goin työndämizeh on perustehtu varmistuo azies telefonači.

- Erinomaizii libo oudoloi pakačuksii da kehoituksii on ainos hyvä tutkie da tarkistua.

- Duuumaiče, midä tiedoloi ičesi, lähäzes ja oman organizacies kirjutat internettah da digitualizeh muailmah.

Käytetty literatuuru

1. Основные направления развития финансового рынка РФ на 2024 год и период до 2026 года. М.: Банк России, 2023. Глоссарий https://www.cbr.ru/Content/Document/File/155957/onrfr_2024-26.pdf.

2. Martti Penttonen, Tiedotehniekku. Karjalan Kielen Kodi. Oza 9.5. ”Tiedoturvu”