Tulimägi
Tulimägi on, kuten mägilöi, suuri oza muaperäu joga on nossuh mannerdu liikkumistu da ähkähtüstü, a nennis on tai oli luavua muagmusäilivös. enimüölleh tulimägilöis, nennien huippuloi on kraatteru, ga tulimägi šlöttiäü muagmua da luavua kun se purgavuu.
Purgavumine
[kohenda | kohenda tekstu]Tulimägi purgavuu, gu sinne kerävüö külläl painehtu, midä lizävüü kun muagmusäilivüö tulou liigua guazua da muagmua, a jos muagmu on hoikkua da juoksou, muga guazu voi lähtie da kebjendiä muagman maltuo painehtu, da purgavuu vähembän vägevüsti.[1]
Tulimägii voi müös ilmestüö toizil planiettoil, ezimerkin: Marsii, Merkurii, Kuudamii, da Jupiterun kuudamuo (enimüölleh "Io").[2]
Tulimägie luokittelu
[kohenda | kohenda tekstu]Tulimägii voi olla erilazii, niiden luokitteluo voi miäritellä silleh, gu tunnustua niiden aktiivizuttu:[3]
Aktiivine
[kohenda | kohenda tekstu]Aktiivine tulimägi purgavuu tai on purgavutuh viimeizen ~10,000 vuvven aigah, ezimerkin. Mt Etna.[4]
Muatah
[kohenda | kohenda tekstu]Muatah tulimägi ei ole purgavuo hätken, a sen uskuotah purgavuo kustahto kohtas, ezimerkin. Mt Rainier.[4]
Hengetöi
[kohenda | kohenda tekstu]Hengetöi tulimägi ei ole purgavuo üli ~10,000 vuovven aigah, da ne on sanou julgi, ku ne ei purgavuo, ezimerkin. Mt Buninyong.[5][6]
Aihies muijal
[kohenda | kohenda tekstu]- Volcano information, and facts (angliekse)
- Tulivuoret (suomekse)
Viittehet
[kohenda | kohenda tekstu]- ↑ https://www.usgs.gov/faqs/how-do-volcanoes-erupt
- ↑ https://science.nasa.gov/jupiter/moons/io/facts/
- ↑ https://www.usgs.gov/observatories/yvo/news/active-dormant-and-extinct-clarifying-confusing-classifications
- ↑ 4,0 4,1 https://volcano.si.edu/gvp_currenteruptions.cfm
- ↑ https://www.usgs.gov/observatories/yvo/news/active-dormant-and-extinct-clarifying-confusing-classifications
- ↑ https://www.buninyong.vic.au/mt-buninyong