Siirry sisältöön

Tulimägi

On otettu Wikipedii-späi

Tulimägi on, kuten mägilöi, suuri oza muaperäu joga on nossuh mannerdu liikkumistu da ähkähtüstü, a nennis on tai oli luavua muagmusäilivös. enimüölleh tulimägilöis, nennien huippuloi on kraatteru, ga tulimägi šlöttiäü muagmua da luavua kun se purgavuu.

Purgavumine

[kohenda | kohenda tekstu]

Tulimägi purgavuu, gu sinne kerävüö külläl painehtu, midä lizävüü kun muagmusäilivüö tulou liigua guazua da muagmua, a jos muagmu on hoikkua da juoksou, muga guazu voi lähtie da kebjendiä muagman maltuo painehtu, da purgavuu vähembän vägevüsti.[1]

Tulimägii voi müös ilmestüö toizil planiettoil, ezimerkin: Marsii, Merkurii, Kuudamii, da Jupiterun kuudamuo (enimüölleh "Io").[2]

Tulimägie luokittelu

[kohenda | kohenda tekstu]
Mt Yasur tulimägi aktiivisenu

Tulimägii voi olla erilazii, niiden luokitteluo voi miäritellä silleh, gu tunnustua niiden aktiivizuttu:[3]

Aktiivine

[kohenda | kohenda tekstu]

Aktiivine tulimägi purgavuu tai on purgavutuh viimeizen ~10,000 vuvven aigah, ezimerkin. Mt Etna.[4]

Muatah tulimägi ei ole purgavuo hätken, a sen uskuotah purgavuo kustahto kohtas, ezimerkin. Mt Rainier.[4]

Hengetöi

[kohenda | kohenda tekstu]

Hengetöi tulimägi ei ole purgavuo üli ~10,000 vuovven aigah, da ne on sanou julgi, ku ne ei purgavuo, ezimerkin. Mt Buninyong.[5][6]

Aihies muijal

[kohenda | kohenda tekstu]

Viittehet

[kohenda | kohenda tekstu]
  1. https://www.usgs.gov/faqs/how-do-volcanoes-erupt
  2. https://science.nasa.gov/jupiter/moons/io/facts/
  3. https://www.usgs.gov/observatories/yvo/news/active-dormant-and-extinct-clarifying-confusing-classifications
  4. 4,0 4,1 https://volcano.si.edu/gvp_currenteruptions.cfm
  5. https://www.usgs.gov/observatories/yvo/news/active-dormant-and-extinct-clarifying-confusing-classifications
  6. https://www.buninyong.vic.au/mt-buninyong